Elektrikli araçlar hakkında en çok merak edilen sorular ve cevapları

Dr. Öğr. Üyesi Doğu Çağdaş ATİLLA
Altınbaş Üniversitesi

Çevreci kimlikleri ve oldukça ekonomik yapıları ile tüm dünyanın gözü elektrikli araçların üzerinde. Amerika’dan Uzakdoğu’ya birçok ülke, dev bütçeleri elektrikli araç teknolojisine ayırmış durumda. Ar-Ge çalışmalarıyla bir yandan daha verimli elektrikli motorlar için yatırımlar sürerken; diğer yandan ilk elektrikli araçlar da trafikte yerlerini alıyor. Elektrikli araç üretiminde Türkiye ve dünyadaki gelişmeler ile elektrikli araçlar hakkında tüketicilerce en çok merak edilen sorular şu şekilde sırlanabilir:

Elektrikli araç için devlet teşvikleri var
Türkiye’de son yıllarda dünyada yaşanan gelişmeler paralelinde, elektrikli araçların satışı, geliştirilmesi ve üretilmesinde devlet desteği arttı. Devletimiz, Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG) başta olmak üzere birçok yatırım ve proje başlattı. Bu bağlamda ülkemiz gerek akademik anlamda, gerekse mühendis ve teknisyen niteliği bakımından bu çalışmaları tamamlayabilecek ve istenilen kalitede ürünü üretebilecek kabiliyette.
Elektrikli araçlar hakkında en çok yakıt tüketimleri ve erişim menzillerine dair sorular geliyor. Halk arasında ‘elektrikli araç’ olarak ifade edilen araç aslında batarya elektrikli araçtır (BEV). Bu araçta içten yanmalı bir motor bulunmaz ve elektrik motoruna sağlanan gücün tamamı, bataryada depo edilen elektriksel enerji ile sağlanır. Bu araçtaki bataryanın kapasitesi, hibrit (hem elektrik bataryalı, hem içten yanmalı motor) modele göre çok daha büyüktür ve menzilleri 400 ilâ 700 km arasındadır. Ayrıca, hibrit araçlardaki gibi elektrik motorunun hız limiti düşük değildir ve tork, güç, hızlanma, maksimum hız gibi parametreleri, içten yanmalı motorlara göre çok daha fazla olabilmektedir. Buna karşın sarfiyatları çok daha düşüktür.

Elektrikli araçların yakıt sarfiyatı ne kadar?
Hibrit ve içten yanmalı motorlara kıyasla, 100 km menzil üzerinden incelendiğinde elektrikli araçlar rakiplerine karşı çok ciddi üstünlükleri olduğu görülür. Örnek olarak; bir araç 75 kWh batarya kapasitesine ve 520 km kadar bir menzile fabrika verisi olarak sahipse 100 km’de 14 kWh enerji tüketecektir. Mesken tarifesi (70kr/kWh) üzerinden hesaplandığında, yaklaşık 10 TL’ye bu araç 100 km yol yapacaktır. İçten yanmalı benzinli bir aracın karma tüketimde 6,5 litre yaktığını göz önünde bulundurursak, 100 km’de 40 TL’lik yakıt tüketecektir.

Şehir içi hibrit, şehirler arası elektrikli araç daha uygun
Hibrit araçlarda elektrik enerjisi ile uzun menziller kat etmek mümkün değil. Günlük 40-50 km ve şehir içi kullanım için hibrit araçlar tercih edilebilir. Batarya elektrikli araçlar ise, 400 km’nin üzerinde menzile sahiptir ve sıfır salınımdır. Burada belirtmek isterim ki; ‘sıfır salınım’ konusu da aslında tartışmalıdır. Şebekeden aldığımız elektrik enerjisini santrallerden geleneksel yakıtların çevrimleriyle ürettiğinizde, ‘doğrudan sıfır salınım’ demek de mümkün olmamaktadır. Ancak ‘dolaylı olarak sıfır salınım’ tabiri kullanılabilir. Menzil konusuna dönersek; elektrikli araçların çok hızlı yaygınlaşmamasındaki en önemli iki sebepten biri, menzilinin içten yanmalı araca göre az olması ve alt yapı yetersizliğinden dolayı kullanıcıların “Ya şarj edemezsem?” sorusudur. Mevcut teknolojiyle kabaca İstanbul-Ankara arası fabrika verilerine göre tek şarjda kat edilebilir durumdadır. Sürüş ve yol koşullarına göre menzil tüm araçlarda her zaman değişkenlik gösterebilir. Ancak, belki yakın gelecekte elektrikli araçlarla İstanbul-Ankara arası tek şarjda sorunsuz bir şekilde tamamen kat ediliyor olabilecektir.

Maliyet karşılaştırması
Hem içten yanmalı motora, hem de küçük bir elektrik motor ile batarya paketine sahip oldukları için hibrit araçların menzilleri geleneksel bir içten yanmalı motorlu araçla hemen hemen aynı. Batarya elektrikli araçlarda ise menzil maliyetle doğru orantılı. Bir batarya elektrikli araçta, en çok maliyete sahip bileşen aracın bataryasıdır. Batarya büyüdükçe aracın menzili artar. Ancak, şu anda piyasadaki elektrikli araçların menzilleri yaklaşık olarak 400 km civarındadır. İlerleyen zamanda batarya teknolojisinin gelişmesiyle birlikte bu menzilin daha da artması bekleniyor.

Türkiye’de şarj alt yapısı ne durumda?
Elektrikli araçlarda şarj alt yapısı ve istasyon ağı da önemli bir konu. Şu anda batarya elektrikli araç ile fabrika verilerine göre İstanbul-Ankara ve İstanbul-İzmir sürüşleri gerçekleşebilir görünse de, sürüş koşullarına göre bir tam şarj daha yapmak gerekebilir. Otoyollarda, çeşitli AVM’lerde ve çeşitli kurumların otoparklarında şarj istasyonu bulunuyor. Bu ağ, nicelik olarak trafikte tescilli olan hibrit ve batarya elektrikli araçlar için yeterli; ancak kapsama alanı olarak istenilen düzeyde olmadığı da gözlenmekte. Bu teknolojinin pazar payının ülkemizde artmasıyla birlikte, en çok rağbet görecek yatırım alanı ve en çok üzerinde durulması gereken sorun bu husus olacak.